काठमाण्डु – अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले भारतमाथि ५० प्रतिशत ट्यारिफ लगाएपछि दुई देशबीचको व्यापार युद्ध चर्किएकाे छ । अमेरिकाले भारतमाथि लगाएको ट्यारिफ एसिया क्षेत्रमा अमेरिकाबाट सबैभन्दा उच्च हो । यो ट्यारिफ २७ अगष्टदेखि लागू हुनेछ ।

पहिले ट्रम्पले भारतमाथि २५ प्रतिशत ट्यारिफ लगाएका थिए । अमेरिका र युरोपले आफैँ रसियाबाट युरेनियम र मल किनिरहेका छन् त्यसोभए भारतमाथि किन फरक मापदण्ड लगाएको हो ?

अहिलेसम्म भारत र अमेरिकाको सम्बन्ध सरकार–सरकार हुँदै आएको छ । अहिले चलेको व्यापार युद्धले के भारत र अमेरिकाको सम्बन्ध बदलिँदैछ भन्ने प्रश्न उठेको छ?

भारतका पूर्वविदेश सचिव शशांक भन्छन्, ‘विगत २०-२५ वर्षदेखि जुनसुकै सरकार आएपनि भारत र अमेरिकाले आपसी सम्बन्धलाई विश्वका नयाँ मापदण्डमा रूपान्तरण गर्ने प्रयास गरिरहेका थिए ।’

भारत र अमेरिकाबीचको सम्बन्धमा भूराजनीतिक कारणहरूले पनि भूमिका खेलेको शशांकको भनाइ छ । ‘चीनले आगामी २० वर्षमा विश्वको नम्बर एक शक्ति बन्ने र अमेरिकालाई पछि पार्ने घोषणा गरेपछि ट्रम्पले यसलाई वास्तविकता बुझ्नुपर्छ । उनलाई के लागेको छ भने ब्रिक्सका दुई प्रमुख देश भारत र ब्राजील आफ्नो प्रभाव क्षेत्रमा ल्याउन सकिन्छ,’ शशांक भन्छन् ।

पत्रकार स्मिता शर्मा भन्छिन्, ‘अमेरिकी प्रशासन चाहन्छ कि भारत आफ्नो निरपेक्ष नीति छोडेर कुनै एक पक्ष रोजोस्, जुन भारतको विदेश नीति सिद्धान्तसँग मेल खाँदैन ।’

भारतले सधैं निरपेक्ष नीति अपनाउँदै दिशा देखाउने प्रयास गरेको छ । तर अहिलेको परिस्थितिमा अमेरिका–रूस सम्बन्धका कारण भारतलाई दबाब दिन खोजिरहेको प्रतीत भइरहेको शर्माको भनाइ छ ।

तर जानकारहरू केही विषयहरूमा भारतको स्थिति परिवर्तन भएको स्वीकार गर्छन् । भारतले विगत केही वर्षमा रूसबाट हतियार र उपकरणको आयात घटाएको छ । पहिले ७५ प्रतिशत आयात गरिन्थ्यो भने अहिले ३८–४० प्रतिशत मात्रै छ । भारतले फ्रान्स, इजरायल र अमेरिकाबाट उपकरण खरिद गरिरहेको छ ।

ट्रम्पको व्यक्तित्वलाई मध्यनजर गर्दै उनीसँग सामना गर्न भारतले उनलाई चुनौती दिइरहोस् पत्रकार शर्मा भन्छिन् । तर उनका अनुसार भारतसँग ट्रम्पलाई चुनौती दिने वा अमेरिकी ट्यारिफको जवाफ दिने विकल्प छैन ।

किनभने भारतले अमेरिकामा निर्यात गर्ने धेरै वस्तुहरू अमेरिका अरू प्रतिस्पर्धी बजारबाट पनि प्राप्त गर्न सक्छ । यी बजारहरूमा बंगलादेश, इन्डोनेसिया, क्याम्बोडिया, भियतनाम छन्, जहाँ अमेरिका भारतभन्दा कम ट्यारिफ लगाएको छ ।

चीन जस्तै भारत ‘सेमीकन्डक्टर’ वा ‘रेयर अर्थ मिनरल’ निर्यात नगर्ने भएकोले ट्रम्पसँग ठोस वार्ता गर्न सक्ने आधार छैन । त्यसैले भारतले के गर्नुपर्छ भन्ने प्रश्नमा स्मिता भन्छिन्, ‘भारतले ट्रम्पलाई अमेरिकी रक्षा उपकरण किन्न प्रस्ताव गर्नुपर्छ ।’