काठमाण्डु –नेपाली कांग्रेसका तत्कालिन सभापति तथा पूर्वप्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको फिल्मी हिरो बन्ने लक्ष्य थियो ।

२०१७ सालका लक्का जवान केटो रंगमञ्चको हिरो बन्न हलिउड जाने तरखरमा थिए । त्यसका लागि उनले तयारी पनि गरिसेका थिए । हिरो बन्ने सपना पूरा गर्न उनी हलिउडतिर हानिने अन्तिम तयारीमा पुगिसेका थिए र अमेरिकाको भिसासमेत आइसकेको थियो । उनले २०१६ सालअघि नै बनारसमा नृत्य र फोटोग्राफीसम्बन्धी प्रशिक्षण लिएका थिए ।

तर, १ पुस २०१७ मा राजा महेन्द्रले ‘कू’ गरेपछि सुशीलको सपनामाथि बज्रपात मात्रै परेन, उनको जीवनको लक्ष्य पनि बदलियो । सिनेकाको हिरो बन्न खाजेका युवा कालान्तरमा देशकै नायक बने । उनै देशका नायक सुशील कोइरालाको आज ८५औं जन्म जयन्ती हो ।

उनी प्रधानमन्त्री रहेका बेला २०७२ सालमा नेपालमा दोस्रो संविधानसभाबाट देशले पहिलो पटक उनकै नेतृत्वमा संविधान जारी भएको थियो । कतिपय कांग्रेस नेताले उनलाई ‘फादर अफ कन्टिच्युसन’ समेत भन्छन् । संविधान दिँदा उनको निक्कै चर्चा भयो भने त्यसपछि भारतले लगाएको नाकाबन्दीको बिरोध नगर्दा उति नै आलोचित पनि बने ।

आठ बर्षअघि निधन भएका कोइरालाको नेपाली राजनीतिमा भने योगदान तारिफयोग्य रहेको छ । उनी तत्कालिन प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेस सभापति गिरीजाप्रसाद कोइरालाको कार्यबाहक सभापतिका रुपमा लामो समयसम्म रहेका थिए ।

सुशील कोइराला नेपालको व्यवस्थापिका संसदबाट २०७० माघ २७ गते प्रधानमन्त्रीको पदमा निर्वाचित भएका थिए ।

बोधप्रसाद र माता कुमुदिनीका जेठो छोरो सुशील कोइरालाको जन्म सन् १९३९ मा भएको थियो। उनका ६ भाइ र एक बहिनी थिए । वन अधिकृत बोधप्रसाद जागिरका शिलशिलामा बाँके जिल्ला, नेपालगञ्ज पुगेका थिए । त्यसपछि कोइराला परिवारको बसोबास नेपालगञ्जमा भएको थियो ।

वीपी कोइरालाको प्रजातान्त्रिक समाजवादी धारणाबाट प्रेरित भई २०१० सालदेखि राजनीतिमा सक्रिय रहेका सुशीललाई कांग्रेसीहरूले ‘सुशील दा’ भनी सम्बोधन गर्छन् । २०१७ सालमा प्रजातन्त्रको अपहरणपछि उनी १६ वर्षसम्म भारतमा स्वप्रवासमा रहेका थिए । प्रवासमा रहँदा उनले नेपाली कांग्रेसको मुखपत्र तरुणको सम्पादन गरेका थिए ।

उनले नेपाल र भारतमा गरी करिब पाँच वर्ष राजनीतिक बन्दीजीवन बिताएका थिए । २०३६ सालमा नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय सदस्य भएका सुशील २०३६ सालको जनमत सङ्ग्रहमा बहुदलीय प्रजातन्त्रका पक्षमा अभियान चलाउनाका साथै २०४२ सालको सत्याग्रह र०४६ सालको ऐतिहासिक जनआन्दोलन १ मा सक्रियरूपमा लागेका थिए ।

राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र, समाजवादको सिद्धान्तमा अविचलित र अविछिन्न नेता कोइरालाले जीवनकालमा सहमति, सहकार्य र मेलमिलापबाट नै समस्याको समाधान खोजिनुपर्छ भन्ने मान्यतालाई व्यावहारिकरुपमा प्रयोग गर्दै आएका थिए । बाल्यकालदेखि नै राजनीतिमा क्रियाशील उनी २००७ सालको राणा शासनको अन्त्यको आन्दोलनमा बुबा बोधप्रसादसँगै सहभागी भएका थिए ।

राणा शासनको विरुद्धमा आन्दोलनको सिङ्गो अगुवाइ गरेका नेपाली कांग्रेसका संस्थापक नेता तारिणीप्रसाद कोइरालाको जीवनलाई उनले नजिकबाट हेरेका थिए । यसपछि विसं २०१२ मा उनी कांग्रेसका सदस्यता लिई पार्टीको काममा होमिए ।

जननायक विश्वेश्वरप्रसाद कोइरालाको हातबाट उनले पार्टी सदस्यता लिएका थिए । विसं २०१७ मा प्रथम जननिर्वाचित प्रधानमन्त्री विश्वप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वको सरकारलाई तत्कालीन राजा महेन्द्रले अपदस्थ गरेपछि उनी भारत निर्वासनका गए । राजनीतिकर्मीको सबैभन्दा ठूलो गुण र शक्ति इमान्दारिता नै हो भन्ने कोइराला प्रवासबाटै राजा महेन्द्रले लागू गरेको पञ्चायत व्यवस्थाको विरुद्धको आन्दोलनमा निरन्तर लागे ।

पार्टीले तत्कालीनरुपमा घोषणा गरेको सशस्त्र आन्दोलनमा उनले कांग्रेसका स्वर्गीय नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाको साथमा रहेर काम गरे । २०३० तिर सशस्त्र क्रान्तिका क्रममा उनी निर्वासनबाटै पक्राउ परे । पक्राउपछि उनलाई दिल्ली जेलमा राखिएको थियो । अत्यन्त क्रुर र अमानवीय रुपमा उनलाई जेलमा राखिएको हुँदा उनले जीवनको सबैभन्दा ठूलो दुःख त्यस समयमा भोग्नुपरेको थियो । छ वर्ष जेल जीवनपछि कोइराला रिहाइ भए । रिहाइपछि जनमत सङ्ग्रहका समयमा उनी बहुदलका पक्षमा जनमत तयार गर्न स्वदेश फर्किए । त्यसपछि उनी सभापति विश्वेश्वरप्रसाद कोइराला, नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाका साथमा बहुदलको प्रचारमा देश दौडाहामा लागे ।

बिपी कोइरालाको निधनपछि पार्टी कामका लागि उनी युरोपियन मुलुकमा खटिए । यस क्रममा उनी सोसलिष्ट इन्टनेसनलको उपाध्यक्ष समेत बने । त्यसपछि कोइराला स्वदेश फर्किएर पञ्चायत व्यवस्थाका विरुद्धको आन्दोलनमा होमिए । २०४६ को प्रथम जनआन्दोलनमा पनि उनको योगदान अतुलनीय थियो । त्यसपछि २०४८ को संसदीय निर्वाचनमा उनी बाँके क्षेत्र नं २ बाट सांसदमा निर्वाचित भएका थिए । उसबेला उनलाई मन्त्री पदका लागि आग्रह गरिँदा उनले पदभन्दा पार्टीलाई माथि राखेर पार्टीकै काममा नै खटिए । २०५६ मा सम्पन्न सम्पन्न संसदीय निर्वाचनमा उनी पुनः सोही क्षेत्रबाट सांसदमा निर्वाचित भए भने २०६२–६३ को जनआन्दोलनमा उनले अहम् भूमिका निर्वाह गरेका थिए । तर, २०६४ मा सम्पन्न पहिलो संविधानसभाको निर्वाचनमा कोइराला बाँकेबाट पराजित भए । यद्यपी

२०७० मंसिर ४ मा सम्पन्न दोस्रो संविधानसभाको निर्वाचनमा उनी बाँके र चितवनबाट निर्वाचित भए । त्यसपछि पार्टीको संसदीय निर्वाचनमा वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवालाई पराजित गर्दै संसदीय दलको नेता पनि बने ।

२०१२ मा पार्टी सदस्य लिएका नेता कोइराला २०३५ सालमा पार्टीको केन्द्रीय सदस्यका बनेका थिए । पाटी भित्र सन्त, भद्र र निष्ठावान् नेताका रुपमा परिचित नेता कोइराला पार्टी सङ्गठनभित्र कुशल सङ्गठक पनि थिए ।

सारभूत कुरा मात्र बोल्ने र बोलेका कुरा व्यवहारमा लागू समेत गर्ने नेताका रुपमा उनी परिचित थिए । त्यसपछि कोइराला पार्टीको महामन्त्रीका रुपमा काम गरे । उपसभापति र कार्यवाहक सभापति हुँदै पार्टीको २०६८ सालमा भएको १२ औं महाधिवेशनबाट उनी पार्टीको सभापतिमा निर्वाचित भएका थिए भने १३ औं महाधिवेशनमा पनि सभापति हुने इच्छा व्यक्त गर्दै आएका थिए ।